Oddychamy automatycznie od momentu urodzenia, ale to nie znaczy, że możemy ten proces zignorować. Większość ludzi oddycha źle: zbyt płytko i za szybko.
Praca nad oddechem nie jest dużym wyzwaniem. Nie przyniesie jednak rezultatów, jeśli nie będziemy regularnie wykonywać ćwiczeń oddechowych i dbać o aktywność
fizyczną. Dlatego warto poznać największe błędy oddechowe, które każdy z nas popełnia i spróbować je naprawić.
Sprawdź, jak oddychasz
U zdrowego człowieka częstość oddechów w spoczynku wynosi 12-17 oddechów na minutę. Wydech w warunkach prawidłowych jest nieznacznie dłuższy od wdechu. Ważny
jest tor oddychania, czyli sposób oddychania określony na podstawie pracy mięśni, które mają dominujący wpływ na wdech. Zależy on od płci oraz stanu zdrowia. Tor piersiowy jest charakterystyczny dla kobiet. Podczas wdechu poszerzają się głównie górne obszary klatki piersiowej i następuje uniesienie ramion i łopatek. Tor brzuszny to domena mężczyzn. Podczas
wdechu rozszerzają się dolne partie płuc.
Tor piersiowo-brzuszny (całościowy) jest optymalny dla prawidłowej pracy układu oddechowego: podczas wdechu następuje równomierne poszerzenie całej klatki piersiowej, wspomagane pracą przepony. Jak to osiągnąć? Przede wszystkim trzeba zlokalizować i samemu poczuć, jak pracuje przepona, ważny mięsień oddechowy
Podczas skurczu przepona, czyli duży, kopulasty mięsień pod żebrami, ulega spłaszczeniu.
Przy spokojnym wdechu wiązki mięśniowe przepony odchylają się od ściany klatki piersiowej, a obie kopuły przepony obniżają się o około 2 cm. Jak podaje portal fizjoterapeuty.pl, podczas głębszego wdechu części boczne spłaszczają się nawet 4 cm u mężczyzn – u kobiet nieco mniej.
Dziękitemu podczas wdechu powiększa się jama klatki piersiowej, ciśnienie w niej opada i możliwe jest zassanie utlenionego powietrza do płuc. Podczas wydechu napięcie mięśni brzucha podnosi rozluźnioną przeponę i pomaga wypchnąć z płuc zubożone o tlen, zużyte powietrze. Za najskuteczniejszą kombinację ruchów wdechowych uznaje się czynne napięcie przepony z równoczesnym powłok brzusznych, czynne uniesienie żeber oraz prostowanie kręgosłupa.
Dzieje się tak, ponieważ unoszenie żeber powoduje poszerzenie i pogłębienie wymiarów klatki piersiowej, a skurcz przepony zwiększa jej trzeci wymiar wydłużając ją. Podczas przeponowego oddechu organizm pobiera do 10 razy więcej tlenu niż przy płytkim oddechu wykonanym klatką piersiową.
Uważaj na płaski brzuch
Siedzący tryb życia, nadwaga, otyłość, brak aktywności fizycznej – m.in. te czynniki powodują, że przepona zaczyna pracować w nie fizjologiczny sposób. Walka o utrzymanie płaskiego brzucha
też oznacza uciskanie przepony. Trzymając wciągnięty brzuch przez cały dzień, ograniczamy zakres ruchu przepony: oddechy będą płytsze, a słabe wydechy zatrzymają do 30 proc. pozostałego
dwutlenku węgla w płucach.
Dobrze pracująca przepona masuje jelita pobudzając je do lepszej pracy. Przyspiesza metabolizm, produkty przemiany materii są szybciej wydalane. Z opracowania Medycyny Praktycznej wynika, że zaburzenia oddychania mogą dotyczyć częstości oddychania (oddech przyspieszony lub zwolniony), ilości nabieranego powietrza (spłycenie i pogłębienie oddechu), zaburzeń regularności
oddechu, zaburzeń ruchów klatki piersiowej (oddychanie jednostronne) i zmiany toru oddechowego. Ich przyczyną są przede wszystkim choroby płuc i serca, ale mogą to być także choroby metaboliczne (np. cukrzyca), choroby mózgu, urazy i choroby nowotworowe.
Głównym objawem jest uczucie duszności. Zjawisko opisywane jako „Zaparło mi dech w piersiach” to zaburzenie oddychania, które zdarza się pod wpływem stresu, strachu, radości.
Trzeba pamiętać, że przyspieszenie oddechów pojawia się podczas gorączki oraz w trakcie epizodu silnego bólu. Przyspieszony oddech jest też zjawiskiem normalnym w trakcie wysiłku fizycznego i emocji. U osób zdrowych oddech zwalnia w pozycji leżącej, najbardziej w czasie snu.
Pojemne płuca
Podczas przeciętnego oddechu w spoczynku człowiek pobiera do płuc ok. 500 ml powietrza. Wielkość ta jest zależna od płci, wieku, budowy ciała, stopnia wytrenowania organizmu. Pojemność płuc to wskaźnik określający, ile powietrza może zmieścić się w płucach danej osoby. Można ją zmierzyć przy użyciu spirometru. Wskazuje na stan ogólnej kondycji. Im głębszy może być oddech (czyli im większa pojemność płuc), tym więcej powietrza dostaje się do pęcherzyków płucnych i więcej tlenu dociera do krwi. U przeciętnego mężczyzny pojemność płuc waha się pomiędzy 4,5-5 litrów, u kobiety około 3,2 litra. Uprawianie sportu znacząco wpływa na zwiększenie pojemności płuc. U sportowców jest ona o wiele wyższa niż przeciętnie i waha się pomiędzy 6 a 8 litrów.
Im więcej tlenu wdychamy, tym więcej mamy energii. Wpływa to na poprawę wytrzymałości i ogólnej kondycji fizycznej. Dlatego im większa jest pojemność płuc, tym wolniej organizm słabnie
podczas wysiłku fizycznego. Wśród sportowców największą pojemność płuc mają pływacy (nawet do 11 litrów). Kolarze osiągają pojemność do 8 litrów powietrza, a biegacze długodystansowi
do 7 litrów. Bardzo dużą pojemnością płuc pochwalić się mogą też muzycy grający na instrumentach dętych (do 10 litrów pojemności).
Nie zapominaj o wydechu
Brak regularnego wydechu podczas ćwiczeń fizycznych to często popełniany błąd. Ludzie nieświadomie ograniczają swój oddech, gdy napinają ramiona i pracują mięśniami twarzy podczas chodzenia, biegania lub jazdy na rowerze. To oznacza, że wtedy męczą się znacznie szybciej. Ponadto napięcie ramion i twarzy może ograniczyć głębokie i całkowite wydechy, uniemożliwiając sprawne wydalanie dwutlenku węgla. Krótko mówiąc, człowiek jest wtedy mniej wydajny i będzie się męczył znacznie szybciej. Dlatego trzeba pilnować, aby rozluźnić ramiona i twarz podczas ćwiczeń aerobowych; spróbować spokojnie wdychać powietrze przez nos i wydychać przez usta, aby zrównoważyć oddychanie.
Fizjoterapeuci zwracają uwagę, że oddech dokładnie dopasowany do ruchu i fazy ćwiczenia jest ważny jedynie przy ćwiczeniach z dużymi ciężarami. Tylko wówczas należy wydychać powietrze
w fazie największego wysiłku, czyli przy uniesieniu sztangi. Przy ćwiczeniach z małymi ciężarami czy treningu aerobowym należy pamiętać, by wykonywać wydech oraz aby nie zatrzymywać powietrza w czasie wykonywania ruchu.
Kondycja do poprawy
Słabą tolerancję wysiłku obserwuje się w Polsce u coraz młodszych osób. Pięćdziesięciolatek z zadyszką przy wejściu pod górkę czy po krótkim biegu nie jest rzadkością. Jego problemy z oddychaniem nie wynikają z choroby, ale tzw. braku kondycji: prawie zerowej aktywności fizycznej połączonej najczęściej z niezdrową dietą i nadwagą. Ratunkiem na przeżyciem kolejnych
lat we względnym zdrowiu jest w jego przypadku wdrożenie regularnych treningów poprawiających wydolność, także oddechową.